Những tiếng rên ma quái từ xác ướp

Những tiếng rên ma quái từ xác ướp trăm
tuổi



Người Dani không chỉ được biết đến với tập tục ướp xác hàng
trăm năm, mà còn là những nghi thức hiến sinh, hành xác rất đau đớn, cắt lìa một
phần thân thể người còn sống để bày tỏ lòng thành với tổ tiên, người đã
mất…
Trong một ngày trời u ám, khi thấy tù trưởng Wimitok Mabe ngồi trầm ngâm
trước căn nhà honai, chúng tôi bước lại gần.
Người Dani không chỉ được biết
đến với tập tục ướp xác hàng trăm năm, mà còn là những nghi thức hiến sinh, hành
xác rất đau đớn, cắt lìa một phần thân thể người còn sống để bày tỏ lòng thành
với tổ tiên, người đã mất…
Xác ướp hoàn toàn không được bảo quản bằng bất cứ
loại hóa chất nào nhưng vẫn còn nguyên vẹn ngay cả trong môi trường ẩm thấp ở
Irian Jaya suốt 250 năm.


Trong những ngày cùng săn bắt, cùng hái
lượm, cùng sinh sống trong lòng bộ tộc Dani ở thung lũng Baliem, chúng tôi ngày
càng trở nên thân thiện hơn với những chiến binh Dani.
Trong một ngày trời u
ám, khi thấy tù trưởng Wimitok Mabe ngồi trầm ngâm trước căn nhà honai, chúng
tôi bước lại gần. Tù trưởng Mabe nhìn chúng tôi hồi lâu rồi cất tiếng: “Này,
những người bạn Việt Nam kia, có muốn xem báu vật của người Dani không?” Tất cả
chúng tôi đều sững sờ và chỉ biết gật đầu.
Xác ướp 250 năm tuổi
Tù trưởng
đứng dậy và ra hiệu cho chúng tôi đứng chờ trước căn nhà honai ẩm thấp, tối mù.
Mabe gọi căn nhà này là nhà thiêng, đây là căn nhà mà người dẫn đường luôn căn
dặn chúng tôi không được bước vào nếu không có sự cho phép của tù
trưởng.
Chúng tôi dõi theo tù trưởng Mabe bước sâu vào bên trong, giây lát
sau ông mang ra một vật đen bóng, ban đầu chúng tôi không thể nhận ra đó là gì.
Đến khi tù trưởng đưa ra ánh sáng nơi khung cửa, chúng tôi mới bàng hoàng nhận
ra đó là một xác ướp!
Tù trưởng đặt xác ướp một cách trân trọng lên một bệ gỗ
trước căn honai và từ tốn cho biết: “Đây là xác ướp vị tộc trưởng của chúng tôi,
ông ấy mất cách đây đã 250 năm. Ông là người anh hùng của bộ tộc, từng lãnh đạo
dân làng chiến đấu chống kẻ thù trong những cuộc săn đầu người đẫm máu để tranh
giành vùng đất Mumi này. Khi ông chết, thi thể ông được ướp khô để bộ tộc luôn
tưởng nhớ công lao của ông”.
Theo tù trưởng Mabe, người Dani khi mất đi họ có
nhiều cách để an táng người đã khuất, thông thường là đem thiêu, hoặc bỏ xác vào
một chiếc hòm rồi đặt sau ngôi nhà truyền thống honai. Duy chỉ có những tộc
trưởng Dani oai hùng mới được ướp xác. Bởi thế, dù có rất nhiều vị tù trưởng ở
các làng trong bộ tộc Dani, nhưng đến nay mới chỉ có bốn xác ướp được phát
hiện.
Lưu giữ xác ướp là niềm tự hào và trách nhiệm cao cả của tù trưởng
Mabe.


Khi vào những ngày cuối đời, vị tù trưởng sẽ chỉ định ai là
người kế vị, và người đó cũng là người duy nhất nhận trách nhiệm ướp xác tù
trưởng. Tù trưởng Mabe cho biết thêm, sau khi qua đời, thi thể của vị tù trưởng
đáng kính kia được tắm rửa bằng nước thiêng lấy từ hồ muối trên đỉnh núi
Anemogi. Sau đó thi hài ông được hun trong ngôi nhà honai ở tư thế ngồi bó gối
vẫn “mặc” nguyên chiếc koteka, tay cầm chiếc rìu đá, cổ và đầu mang những vòng
trang sức đan từ dây rừng.
Trong khi hun, thi hài của vị tù trưởng sẽ được
khoét một lỗ ở phần lưng hông để nội tạng, chất lỏng và mỡ chảy ra. Việc hun xác
kéo dài từ một đến ba tháng và chỉ kết thúc khi thi hài của tù trưởng đã thực sự
khô. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng này, người kế vị được vợ
phục vụ những bữa ăn hàng ngày nhưng bị cấm tuyệt đối việc gần gũi phụ
nữ.
Mỗi năm, vào các dịp lễ tế, tù trưởng phải cúng tế heo mới được mang xác
ướp ra để dân làng chiêm ngưỡng. Họ cột những chiếc vòng cổ cầu xin may mắn cho
cả làng.
Những bàn tay thiếu ngón
Tại ngôi làng này, chúng tôi cũng rất
ngạc nhiên khi thấy khá nhiều phụ nữ bị thiếu những lóng tay, có người mất lóng
cả bàn tay…
Bà Mereka, một người phụ nữ Dani xoè cả hai bàn tay nay chỉ còn
lại bốn ngón, bà kể chúng tôi nghe tập tục kỳ lạ và đau đớn của những người phụ
nữ Dani: “Một người thân trong gia đình mất đi, tất cả những người phụ nữ trong
gia đình sẽ bôi bùn lên người và mặt để chịu tang, sau đó chúng tôi sẽ biểu lộ
sự mất mát bằng việc cắt đi một hoặc hai đốt ngón tay. Nếu những người thân mất
đi mà số đốt tay không đủ để cắt bỏ, phần thân thể kế tiếp sẽ là vành tai, mũi.
Đó là cách rõ ràng nhất để chứng minh tình yêu thương của chúng tôi với người đã
khuất”.
Khi mỗi người thân trong gia đình mất đi, phụ nữ Dani lại cắt một
lóng tay để tỏ lòng đau xót.


Bà Mereka kể lại cho chúng tôi nghe về
trải nghiệm đau đớn của chính mình: “Việc cắt ngón tay diễn ra phải hết sức kín
đáo, không được phép cho ai biết, chúng tôi dùng rìu đá mài nhọn đến một nơi
thanh vắng, chặt cho đốt xương ngón tay giập đi. Sau đó, về lại làng, người làng
nhìn thấy ngón tay bị giập sẽ tụ tập lại, dùng xương ống chân của chim caswari,
một loài chim lớn như đà điểu mài bén, giúp sức cắt lìa đốt ngón tay đã bị giập
xương, sau đó bó lại bằng lá rừng cho đến khi vết thương lành hẳn”. Khi chúng
tôi hỏi có phương pháp nào giảm đau không? Bà Mereka hỏi lại: “Giảm đau là cái
gì? Rất đau, nhưng chúng tôi phải làm thôi!”
Mặc cho vết cắt nhiễm trùng,
sưng tấy gây đau đớn, thậm chí gây hoại tử, chết người, nhưng những người phụ nữ
vẫn ngày ngày vào rừng săn bắt, hái lượm tìm cái ăn. Họ tự lý giải rằng, chẳng
có nỗi buồn nào hơn mất đi một người thân, việc cắt lìa ngón tay dù rất đau đớn
nhưng nó cũng làm cho người ta quên bớt đi “vết thương” sâu đậm trong
tim.
Trên đường từ Wesalep về Wamerek, đồng hành với chúng tôi trong đường
rừng là già Jetsin. Ông vừa mới cắt một đốt ngón trỏ vì người con trai lớn qua
đời. Ông Jetsin nói: “Vết thương càng đau đớn bao nhiêu, người thân của tôi sẽ
thấu hiểu và phù hộ cho tôi cùng gia đình…”
Chúng tôi hiểu rằng, giữa chốn
đại ngàn bao la, chỉ có sức mạnh của tinh thần mới làm cho con người vượt qua
những khó khăn, đau đớn của thể xác. Những ngày lặn lội trong rừng sâu, câu
chuyện về tập tục cắt tay kỳ lạ của người Dani càng thôi thúc chúng tôi can đảm
hơn, dấn thân vào hành trình đi tìm những bí ẩn của nhiều bộ tộc đang sống trong
một thế giới hoang dã khác…