cuộc thí nghiệm li kì

Trong tất cả các khoa học thường gây ra sự hồ nghi
cho con người, thứ làm cho giáo sư Baumgarten say mê là thứ thuộc về khoa tâm lý
học và những sự liên quan không rõ ràng giữa tinh thần và vật chất. Vốn là một
nhà giải phẫu tiếng tăm, một nhà toán học nổi danh, một người có thẩm quyền ở
châu Âu về khoa tâm lý học, ông đã cảm thấy thật sự khoan khoái khi từ bỏ những
sở trường chuyên môn đã có và sử dụng những kiến thức đã đắc thủ được của ông
vào việc nghiên cứu về linh hồn và vào mối liên hệ bí ẩn của các hồn ma. Lúc
khởi đầu hồi còn trẻ tuổi, ông đã tưởng như lạc lõng trong một xứ sở xa lạ, nơi
mà mọi thứ đều lộn xộn và tối tăm, ngoại trừ một vài sự việc không thể giải
thích được và chẳng có liên hệ gì với nhau đã xuất hiện trước mặt ông. Những năm
tháng qua đi và kiến thức của vị giáo sư lỗi lạc càng tích tụ thêm (vì kiến thức
sinh ra kiến thức, vốn đẻ ra lời), phần lớn những điều xưa kia tỏ ra kỳ lạ với
ông nay bắt đầu mang một vẻ mặt mới. Những hệ thống suy luận mới mẻ đã trở nên
quá quen thuộc đối với ông và ông đã nhận ra mối liên hệ tại các nơi mà trước
đây ông đã không phát hiện ra chút gì. Nhờ vào những kinh nghiệm rải rác trong
hai mươi năm, ông đã thu thập được một căn bản của các sự việc và dựa vào đó ông
có tham vọng kiến tạo một khoa học mới, chính xác bao gồm môn chữa bệnh bằng
nhân điện, môn thông thần học và tất cả các học thuyết cùng loại đó. Mọi việc
trở nên dễ dàng với ông nhờ sự hiểu biết toàn hảo của ông về những yếu tố phức
tạp nhất trong môn sinh lý học động vật, là môn nghiên cứu về các luồng thần
kinh và về các công việc của bộ óc. Thực ra thì Von Baumgarten là Giáo sư Đại
học môn sinh lý học tại trường đại học Keinplatz và ông có sẵn trong tay tất cả
tài liệu trong phòng thí nghiệm của ông để dùng vào những cuộc sưu tập mới mẻ
nhất.
Cao lớn và mảnh khảnh, giáo sư Baumgarten có một bộ mặt thô kệch và
một cặp mắt màu thép xám linh hoạt một cách dị thường và rất sắc sảo. Sự suy tư
đã vạch ra nhiều nếp nhăn trên trán ông cũng có vẻ cau có, nhưng người ta sẽ lầm
nếu coi cái bề ngoài này là sự thật, vì nếu ông là người khắc khổ, ông lại có từ
tâm. Các sinh viên rất mến ông, sau mỗi buổi học họ đứng vây quanh ông và họ say
sưa nghe ông đưa ra những lập luận kỳ lạ. Ông thường nhớ tới những người tình
nguyện trong bọn họ để thử một cuộc thí nghiệm sảng khoái về cách chữa bệnh bằng
nhân điện.
Anh chàng nồng nhiệt nhất trong đám môn đệ trẻ về khoa học đó tên
là Von Harman. Các bạn bè của anh ta đôi khi kinh ngạc khi thấy một gã con trai
dữ dằn và lông bông, chắc chắn anh là một gã ngông nghênh nhất trong bọn các
thanh niên quê quán ở thung lũng sôn Rhin, mà lại dành rất nhiều thời giờ để tìm
những công việc mơ hồ hoặc để phụ giúp vị giáo sư trong các cuộc thí nghiệm của
ông. Thật ra, Harman là một tên láu cá, anh ta đã rõ những gì anh ta làm. Trước
đó nhiều tháng anh ta đã tỏ tình với cô thiếu nữ Elise, cô gái có mái tóc vàng
nâu và đôi mắt màu xanh, ái nữ của vị Giáo sư, mặc dù anh đã được nghe tự chính
miệng cô nói ra rằng không phải cô đã vô tình trước sự ân cần của anh, nhưng
chưa bao giờ anh dám ra mắt cha mẹ cô trong tư cách một vị hôn phu. Do đó anh đã
gặp nhiều khó khăn để gặp cô thiếu nữ, nếu anh không kiếm ra được cái cớ là tới
phụ giúp vị Giáo sư. Với mưu chước này anh thường tới nhà vị thông thái già cả
và anh đã mạnh dạn tham dự vào mọi cuộc thí nghiệm có thể làm được và có thể
tưởng tượng được nếu như anh có cơ hội nhìn thấy cặp mắt long lanh của Elise hay
sờ vào bàn tay nhỏ bé của cô.
Chàng thanh niên Von Harman là một anh con
trai khá đẹp và như ngươì ta nói, một số ruộng đất đáng kể sẽ lọt vào tay anh
khi nào cha anh chết đi. Nhiều bậc cha mẹ sẽ hài lòng với một chàng rể như vậy
cho con gái của họ. Nhưng bà giáo sư đã cau mày mỗi khi bà nhìn thấy anh trong
nhà bà và bà cằn nhằn ông Giáo sư về việc đã rước một con sói vào gần con cừu
non của họ. Thật sự thì Harman đã mang tiếng không được tốt lành tại Keinplatz,
chẳng có cuộc đánh lộn nào, cuộc đọ kiếm nào, vụ tai tiếng nào mà anh chàng
thanh niên thung lũng sông Rhin này lại không đứng đầu sổ. Không ai dám dùng một
ngôn ngữ phóng túng hơn và ngỗ nghịch hơn. Không ai uống rượu nhiều hơn, không
ai say mê bài bạc hơn, không ai lại vô tích sự hơn, ngoại trừ trong lãnh vực rất
đặc biệt này? Do đó ta không lấy gì làm kinh ngạc về việc bà Baumgarten phải gìn
giữ cô gái cưng của bà và tỏ ra khinh miệt sự ve vãn của anh chàng bất hảo này.
Về phần vị giáo sư lỗi lạc, ông đã quá say mê với các công việc của riêng ông
nên ông chả có ý kiến gì.
Đã nhiều năm nay, một vấn đề đã làm ông nhức nhối.
Tất cả những cuộc thí nghiệm của ông điều xoay quanh một điểm duy nhất. Mỗi ngày
hàng trăm lần, vị giáo sư tự hỏi rằng liệu hồn một người có thể tự rời bỏ thể
xác trong ít lâu và sau đó lại trở về được không. Lần đầu tiên khi giả thuyết
này hiện ra trong đầu óc ông, ông đã tự phẫn nộ với mình: giả thuyết đó đã vấp
phải một cách kịch liệt những ý tưởng có từ trước và những định kiến của nền học
vấn sơ thủy của ông. Tuy nhiên, trong khi ông tiến hành trên con đường nghiên
cứu độc đáo của ông, ông cũng dần dà từng bước một thoát ra những trở ngại lỗi
thời và trở nên sẵn sàng đối diện với bất kỳ một kết luận nào phù hợp có thể tồn
tại bên ngoài vật chất. Sau hết ông nảy sinh ý nghĩ cho rằng với một cuộc thí
nghiệm táo bạo chưa ai dám thử bao giờ, vấn đề này có thể sẽ được giải quyết dứt
khoát.
Ông đã viết một bài báo nổi danh đăng trong một tờ báo về y học ở
Keinplatz vào thời đó nói về các thực thể mà mắt con người không thể nhìn thấy
được, một bài báo đã làm điên đầu các giới khoa học. Đại khái ông nói: Rõ ràng
là trong một vài hoàn cảnh nào đó linh hồn hay tinh thần tự động tách rời khỏi
thể xác. Trong trường hợp một người được chữa bệnh bằng phép thôi miên, thể xác
nằm yên trong trạng thái bất tỉnh nhưng linh hồn thì đã rời bỏ đi. Người ta có
thể trả lời tôi rằng linh hồn vẫn còn ở đó, nhưng nó trong tình trạng ngủ say.
Tôi xin trả lời rằng chắc chắn là không phải như vậy: ta sẽ giải thích thế nào
về khả năng thấu thị, tức là nhìn thấy quá khứ, vị lai, là thứ đã bị mất uy tín
vì cái trò bịp bợm láo khoét của một vài kẻ đê tiện, nhưng vẫn là một sự kiện đã
được chứng minh và không thể chối cãi được? Chính tôi đây là một người nhạy cảm,
tôi đã có thể đạt được một sự mô tả chính xác những điều gì diễn ra rong một căn
phòng hay một căn nhà bên cạnh. Làm thế nào để giải thích sự hiểu biết đó, nếu
không phải bằng giả thuyết là linh hồn của người đó đã rời khỏi thể xác và đi
lang thang trong không gian? Trong một lúc nó được quay về bởi tiếng nói của
người phù phép và nó đã nói về những gì nó nhìn thấy rồi nó lại bay đi. Vì lẽ
bản chất của linh hồn là không ai nhìn thấy được nó, chúng ta không thể trông
thấy nó đi hay tới, nhưng chúng ta thấy ảnh hưởng của những chuyến đi và tới đó
trong thể xác của người chịu thí nghiệm, khi thì cứng đơ và bất động, khi thì cố
gắng để mô tả những cảm giác của anh ta, những cảm giác anh ta không bao giờ đạt
tới bằng các phương tiện tự nhiên. Tôi nhận thấy có cách chứng minh khả dĩ chấp
nhận được cho sự kiện này. Mặc dù nằm trong xác thịt của chúng ta, chúng ta
không thể nhìn thấy những linh hồn này, những linh hồn của chính chúng ta, nếu
chúng ta có thể tách rời chúng khỏi thể xác của chúng ta, chúng sẽ ý thức được
sự hiện diện của chúng. Dó đó tôi có ý định làm bằng phép thôi miên một người
học trò của tôi sau đó tôi sẽ tự làm mê tôi theo một cách thức đã rất quen thuộc
với tôi. Rồi thì nếu giả thuyết của tôi là đúng, thì linh hồn của tôi sẽ không
gặp một khó khăn nào để bắt liên lạc với linh hồn anh học trò của tôi, linh hồn
cả hai chúng tôi đều tách rời khỏi thể xác của chúng. Tôi hy vọng sẽ có thể công
bố các kết quả của cuộc thí nghiệm lý thú này trong số sắp tới của tờ báo Y Học
Keinplatz.
Khi vị Giáo sư đức độ giữ lời hứa và cho công bố bản báo cáo về
cuộc thí nghiệm của ông, câu chuyện của ông có vẻ dị thường quá đến nỗi nó được
đón nhận với một sự nghi ngờ chung của mọi người. Luận điệu của một vài tờ báo
còn có vẻ rất gay gắt trong những bài bình luận của họ. Nhà thông thái giận dữ
tuyên bố rằng từ nay ông sẽ không bao giờ mở miệng nói về vấn đề này nữa. Và ông
đã giữ đúng lời nói của ông. Tuy nhiên câu chuyện kể ra sau đây đã được rút ra
từ những nguồn tin xác thực nhất và các sự việc được kể lại có thể được xem là
chính xác một cách thực tế.
Ít lâu sau cái ngày mà vị giáo sư tiết lộ ý định
về cuộc thí nghiệm, vừa đề cập trên đấy, trong khi trở về nhà ông gặp một toán
sinh viên hay quấy phá ồn ào đang từ một quán rượu bên cạnh nhà ông đi ra (và
toán này được dẫn đầu bởi anh thanh niên Harman đang say bí tỉ). Vì ông vừa trải
qua nhiều giờ mệt mỏi trong phòng thí nghiệm, nên ý ông muốn lảng tránh họ,
nhưng cậu môn đồ đứng ra chận đường ông đi:
- Ủa này, ông thầy đáng kính của
tôi. - Anh ta la lên, níu lấy ống tay áo của nhà thông thái già cả và đi sát bên
cạnh ông. - Tôi có một chuyện để nói với thầy và nó rất dễ cho tôi nói với thầy
bây giờ hơn là vào lúc nào khác, khi mà rượu bia ngon đang kêu vo vo trong đầu
tôi.
- Điều gì vậy, Harman? - Nhà sinh lý học hỏi lại, trong khi nhìn anh ta
với một vẻ dịu dàng và ngạc nhiên.
-Thưa thầy, tôi nghe tin thầy sắp làm một
cuộc thí nghiệm rùng rợn, ý thầy muốn đem một linh hồn khỏi một thể xác, rồi sau
đó làm cho nó trở lại với thể xác. Có phải thật như vậy không?
- Đúng vậy,
Harman ạ.
- Thưa thầy kính mến, thầy có nghĩ rằng thầy có thể sẽ gặp khó
khăn để tìm ra một người nào đó chịu làm một cuộc thí nghiệm như vậy không? Thử
nghĩ rằng linh hồn bay đi và không chịu trở về nữa, đây thật là một việc nguy
hiểm. Ai mà dám chơi cái trò nguy hiểm này?
- Nhưng mà này Harman, - Vị Giáo
sư kêu lên, ông rất bối rối vì ý kiến này đối với công việc của ông. - Tôi trông
đợi vào sự giúp đỡ của anh đó. Này, anh đừng làm tôi lỡ việc nhé! Anh suy nghĩ
gì về danh dự và sự vinh quang!
- Chà, chà! - Anh sinh viên cười nhạo. - Dễ
thường lúc nào tôi cũng bị gán ghép những trò vớ vẩn ấy à? Có phải là tôi đã
ngồi yên hai tiếng đồng hồ trên cái ghế cách điện bằng thủy tinh trong khi
truyền điện vào thân thể tôi không? Có phải là thầy đã kích động vào dây thần
kinh của tôi, hủy hoại bộ máy tiêu hóa của tôi với một dòng điện chạy quanh bao
tử của tôi không? Thầy đã làm tôi mê ba mươi tư lần và tôi có được lợi lộc gì ở
đó không? Chả có quái gì hết. Đến bây giờ thầy lại muốn làm cho tôi xuất hồn,
như kiểu thầy tháo máy một cái đồng hồ vậy. Thật là quá sức chịu đựng của xác
thịt con người!
- Lạy chúa tôi! - Vị Giáo sư kêu lên, vẻ bối rối. - Điều đó
rất đúng, Harman ạ! Trước đây tôi không bao giờ nghĩ tới điều đó! Nếu anh có thể
đề nghị một hình thức đền bù nào, anh sẽ thấy tôi sẵn lòng làm anh thỏa mãn.

- Vậy thì xin thầy hãy nghe đây, - Harman nói một cách nghiêm trang - Nếu
thầy hứa tôi rằng sau cuộc thí nghiệm này, thầy sẽ gả cô con gái thầy cho tôi
thì tôi sẽ bằng lòng phụ giúp thầy. Bằng không thì xin thầy đừng trông đợi gì ở
tôi nữa! Đó là những điều kiện của tôi.
- Nhưng phải hỏi ý kiến con gái tôi
đã chứ? - Vị Giáo sư hỏi lại sau khi đứng lặng đi một lúc.
- Cô ấy sẽ bằng
lòng - Chàng thanh niên đáp lại. - Chúng tôi đã yêu nhau lâu rồi.
- Vậy thì
nó sẽ là vợ anh, - nhà sinh lý học tuyên bố một cách chắc chắn. - Vì anh là một
thanh niên dũng cảm và là một trong những con bệnh thần kinh khá nhất mà tôi
được biết. Tôi xin nói rõ khi anh không bị ảnh hưởng bởi men rượu! Mùng bốn
tháng sau tôi sẽ hoàn tất cuộc thí nghiệm của tôi. Anh phải có mặt vào buổi trưa
tại phòng thí nghiệm khoa sinh lý học nhé. Đây sẽ là một cuộc biểu diễn kỳ diệu,
Harman ạ. Ông Von Gruben sẽ từ Léna tới và ông Hilterstein sẽ từ Bâle tới. Các
nhà thông thái vĩ đại nhất của miền Nam nước Đức sẽ có mặt tại đó.
- Tôi sẽ
đúng giờ giấc! - Anh sinh viên hứa.
Và họ chia tay nhau. Ông Giáo sư đi về
nhà, chân bước nặng trĩu, vừa đi vừa nghĩ tới việc đại sự sắp tới nơi, trong khi
chàng thanh niên chệnh choạng đi tìm các bạn bè gây om sòm của anh ta, trong đầu
chỉ nghĩ tới cô nàng Elise có cặp mắt xanh, cũng như nghĩ tới cuộc mặc cả mà anh
vừa thỏa thuận được với ông bố vợ tương lai của anh.
Vị Giáo sư đã không
phóng đại chút nào khi ông nói tới sự chú tâm mà cuộc thí nghiệm mới mẻ về tâm
lý của ông đã gây ra ở hầu hết mọi nơi. Còn rất sớm trước giờ ấn định, căn phòng
đã bị choán hết chỗ bởi một số đông đảo các vị thông thái. Ngoài mấy vị đức cao
vọng trọng mà ông đã kể ra, còn có đại giáo sư Lorshire, người vừa trở nên lừng
danh bởi một công trình xuất sắc nói về các trung tâm của sống cổ, cũng từ
London tới. Nhiều tài năng lỗi lạc về khoa thông linh học cũng vui lòng chẳng
ngại đường xa tới họp mặt, ngay cả một mục sư Tân giáo cũng tới dự với hy vọng
là cuộc thí nghiệm sẽ có thể rọi một tia sáng mới vào các chủ thuyết của giáo
phái Rose Groix.
Cả hội nghị những con người lỗi lạc này bùng lên trong
tràng pháo tay khi giáo sư Von Baumgarten và môn đệ của ông xuất hiện trên bục.
Vị thuyết giảng viên, bằng một vài lời được lựa chọn cẩn thận, đã trình bày ý
kiến của ông và giải thích tại sao ông có ý định đem ý kiến này vào một cuộc thí
nghiệm có tính cách quyết định. Ông nói:
- Tôi tin chắc rằng khi một người
bị nằm trong ảnh hưởng của giấc ngủ thôi miên thì trong một thời gian nào đó
linh hồn anh ta được giải thoát khỏi xác thịt và tôi thách thức bất kỳ một ai có
thể đưa ra một giả thuyết khác để giải thích sự nhìn được quá khứ, vị lai! Tôi
hy vọng rằng khi đưa anh bạn trẻ của tôi vào giấc ngủ thôi miên và đồng thời sau
đó làm cho chính tôi cũng ngủ luôn, linh hồn của chúng tôi sẽ có thể nói chuyện
với nhau, trong khi thể xác của chúng tôi vẫn nằm yên bất động. Sau một thời
gian nào đó, tạo hóa sẽ nắm lại quyền của mình, linh hồn của chúng tôi sẽ tái
nhập, hồn nào về thể xác của hồn ấy và mọi việc sẽ trở lại như trước. Với sự cho
phép của quý vị, bây giờ chúng tôi xin bắt đầu cuộc thí nghiệm.
Những tiếng
vỗ tay lại vang lên; sau đó các khán giả yên lặng trông chờ. Trong một vài
thoáng qua nhanh chóng, vị Giáo sư đã đánh mê gã thanh niên, khiến anh ngồi rũ
xuống trên ghế, người nhợt nhạt và cứng đơ. Rồi ông móc ở trong túi ra một trái
cầu tròn bằng thủy tinh và ông tập trung nhãn tuyến của ông vào trái cầu đó và
làm một nỗ lực lớn lao về tâm thần, ông đã đạt tới chỗ tự đặt mình vào cùng một
tình trạng như vậy. Thật là một quang cảnh dị thường và cảm kích khi nhìn thấy
ông già và cậu sinh viên trẻ, cả hai người cùng ngồi trong sự mê man bất tỉnh.
Vậy thì linh hồn họ đã bay đi đâu? Đó là một câu hỏi mà tất cả mọi người tham dự
đều tự đặt ra cho mình.
Năm phút đã trôi qua, mười phút, rồi mười lăm phút
và rồi mười lăm phút nữa. Ông Giáo sư và cậu học trò của ông vẫn ngồi nguyên bất
động trên bục gỗ và các nhà thông thái hội họp tại đó vẫn chưa nghe thấy một
tiếng động nhỏ nào. Tất cả mọi cặp mắt đều đổ dồn vào hai khuôn mặt tái mét để
chờ đón dấu hiệu đầu tiên của sự tỉnh lại của họ. Gần nửa giờ đã trôi qua và sự
kiên nhẫn của các khán giả đã được đền bù lại. Những màu sắc mơ hồ đã trở lại
trên đôi má của giáo sư Baumgarten: linh hồn đã trở về nơi cư trú trên trái đất
của nó. Đột nhiên, ông duỗi thẳng hai cánh tay dài, gầy guộc của ông, như ông đã
thức giấc. Ông dụi mắt, đứng lên và nhìn chung quanh mình ông; ông có vẻ như
không biết là mình đang ở đâu.
- Kỳ cục quá! - ông kêu lên trước khi xổ ra
một tràng chửi thề của miền Nam nước Đức, trước sự vô cùng kinh ngạc của cử tọa
và trước sự xấu hổ của người đệ tử của Swedenborg (người sáng lập ra một giáo
phái mới). - Đồ quỷ sứ, tôi đang ở đâu đây, việc gì đã xảy ra? À phải, bây giờ
thì tôi nhớ ra rồi! Đây là một trong các cuộc thí nghiệm ngu xuẩn về lối làm mê
bằng nhân điện... Lần này không có kết quả, vì tôi không nhớ một chút gì từ lúc
tôi mê đi. Vậy là tất cả các ngài đều đi chơi uổng công, các ông bạn quý về khoa
học của tôi ạ. A, đúng là một chuyện nhảm!
Nói xong vị Giáo sư sinh lý học
phá lên cười và lấy tay vỗ vào đùi một cách hết sức tục tĩu, những vị khách của
ông đã quá bực bội khi thấy mình bị đối xử như vậy, đến nỗi sự lộn xộn chắc chắn
sẽ nổ ra nếu không có sự can thiệp khéo léo của chàng thanh niên Von Harmen vừa
tỉnh dậy khỏi giấc ngủ li bì. Tiến bước tới mãi rìa bục gỗ, anh sinh viên cố
gắng xin lỗi về lối cư xử đáng giận của ông Giáo sư. Anh tuyên bố:
- Tôi lấy
làm tiếc mà nói rằng đó là một thứ lộn xộn đầu óc, mặc dù có sự nghiêm chỉnh mà
anh ta đã giả bộ lúc bắt đầu mở cuộc thí nghiệm. Anh ta còn bị sự phản ứng của
cơn ngủ mê nhân tạo và quý vị không thể bắt anh ta chịu trách nhiệm về ngôn ngữ
của anh ta.
Còn như về chính buổi thí nghiệm, tôi không coi nó là một sự
thất bại. Rất có thể là linh hồn của chúng tôi đã nói chuyện với nhau trong
không gian trong giờ phút đã trôi qua đó; nhưng khổ thay cái trí nhớ thô kệch
của thân xác chúng ta là thứ khác biệt với linh hồn của chúng ta và chúng tôi
không thể nhớ lại những gì đã xảy ra. Từ nay tôi sẽ dành nghị lực của tôi để tìm
ra một phương cách nhờ đó các linh hồn sẽ có thể nhớ lại những gì chúng đã làm
trong tình trạng tự do của chúng, tôi hy vọng rằng sau khi tìm thấy phương cách
đó tôi sẽ rất hân hạnh được gặp lại tất cả quý vị ở đây, trong căn phòng này và
thông báo tới quý vị các kết quả của tôi.
Bài diễn từ ngắn này, do một chàng
sinh viên trẻ như vậy phát biểu, đã gây ra một sự kinh ngạc mạnh mẽ trong các
thính giả; một vài người cảm thấy bị chạm lòng tự ái một cách khó hiểu và cho
rằng anh ta đã có những điệu bộ quá quan trọng. Tuy nhiên, đa số những vị khách
dự khán đều coi anh ta là một thanh niên có nhiều tương lai; khi rời khỏi phòng
thí nghiệm, họ chỉ có thể so sánh cách cư xử đầy đủ tư cách của anh với sự nông
nổi của vị Giáo sư, người mà trong khi anh học trò đưa ra các lời nhận xét, chỉ
đứng trong một góc cười luôn miệng, chẳng tỏ ra bối rối chú nào trước thất bại
của cuộc thí nghiệm.
Những con người này của giới khoa học đã ra về với cảm
tưởng là họ đã chẳng thấy điều gì là đáng chú ý cả, tuy nhiên một trong những
việc đáng kinh ngạc nhất trong lịch sử thế giới vừa diễn ra trước mắt họ. Giáo
sư Baumgarten đã được công nhận cho lý thuyết của ông theo đó trong một khoảng
thời gian nào đó, linh hồn ông và linh hồn anh học trò ông đã rời khỏi thể xác
của chúng. Nhưng một chuyện rắc rối bất ngờ đã xảy ra: hồn của Von Harmen đã
nhập vào xác Baumgarten và hồn của Baumgarten thì lại nhập vào xác Von Harman.
Do đó mới có cái thứ ngôn ngữ toàn tiếng lóng vọt ra từ miệng vị Giáo sư nghiêm
nghị; cũng do đó mới có lời tuyên bố đầy vẻ thận trọng của anh sinh viên lông
bông. Thật là một sự việc không tiền, khoáng hậu! Không có ai nhận ra việc này
cả, hai đương sự lại càng không nhận ra hơn là các người dự khán.
Thể xác vị
Giáo sư tức khắc cảm thấy khát khô cả cổ. Ông đi ra phố. Ông vẫn còn cười về kết
quả cuộc thí nghiệm, vì hồn của Harman đang nằm trong đó rất vui thích vì đã
kiếm được vị hôn thê một cách dễ dàng như vậy. Hành động đầu tiên của anh muốn
làm là đi tới gặp nàng, nhưng sau khi suy nghĩ anh thấy tốt hơn là nên chờ cho
bà Baumgarten được ông chồng báo tin về sự thỏa thuận đã thì mới thành đạt. Thế
là anh đi xuôi về phía tiệm rượu Gruneman, nơi hẹn hò hợp ý của những tên cà
chớn tệ hại và anh vung vẩy cây ba toong một cách vui vẻ khi anh bước vào căn
tiệm nhỏ hẹp, ở đó đã họp mặt Spigene, Muler và hàng nửa tá những tên bạn vui
nhộn khác.
- A, a, các con của ta! - Anh kêu lên, - tớ biết rằng tớ sẽ gặp
các cậu ở đây. Hãy uống đi, tất cả chúng ta cùng uống, hãy gọi những gì mà các
cậu thích! Hôm nay tớ đãi tất cả một chầu!...
Nếu con người nghiêm nghị mô
phạm bất chợt đi vào một quán cà phê và gọi một chai rượu vang thì có lẽ các anh
sinh viên cũng không sửng sốt hơn. Trong hai ba phút đồng hồ họ ngẩn người ra mà
nhìn ông, không thể trả lời một câu gì trước lời mời thân ái của ông.
- Đem
rượu tới đây mau lên! - ông Giáo sư kêu lên trong cơn tức giận. - Các cậu mắc
bệnh gì đó? Các cậu ngồi đó mà nhìn tớ như những con heo con bị dính chặt vào
một cái ghế. Có chuyện gì vậy?
- Đây là một vinh dự bất ngờ! - Spigene ấp
úng nói.
- Vinh dự? Đồ cục cứt! - Vị Giáo sư đáp lại. - Dễ thường các cậu
nghĩ rằng vì tớ mới đi biểu diễn phép gây giấc ngủ nhân tạo cho những lão khọm
xem nên mới hóa ra quá kiêu hãnh không thèm chơi với những bạn cố tri như các
cậu phải không? Hãy rời khỏi các ghế bành này, Spigene, con trai của ta, để tớ
ngồi cử tọa. Rượu bia nhé? Hay rượu vang? Hay Schnappse? Hãy gọi thứ gì mà các
cậu thích, các con của tớ. Tớ khao mà!
Chưa bao giờ tiệm Gruneman lại có một
bữa chiều nhộn nhịp hơn. Những bình rượu bia sủi bọt , những chai rượu vang cổ
dài miền sông Ranh được chuyển quanh một cách náo nức. Dần dà các cậu sinh viên
đã hết vẻ e dè trước mặt vị Giáo sư của họ. Trong khi ông này la hét, hát hỏng,
nói năng lung tung, gầm gừ: ông đặt một cái ống vố dài nằm cân bằng trên cái mũi
lớn của ông và ông thách một cuộc thi chạy 100 thước với bất kỳ ai. Đứng phía
sau bực cửa lớn, ông chủ tiệm và cô hầu gái của ông ta đang trao đổi những điều
họ suy nghĩ bộc lộ sự kinh ngạc của họ trước một cách cư xử như vậy; họ nói, đó
có phải là cái cung cách thích đáng cho một vị giáo sư chủ nhiệm của trường Đại
học Keinplatz cổ kính không? Rồi đây họ sẽ còn nhiều chuyện để kể lại cho nhau
nghe, vì nhà thông thái còn lột cái đáy mũ của ông chủ tiệm và chạy ôm lấy cô
hầu gái ở trong bếp.
- Thưa quý vị! - Giáo sư bắt đầu.
Ông ta đứng lên
chỗ đầu cao của cái bàn, người hơi lảo đảo và ông quơ quơ ly rượu vang của ông
trước cái mũi lớn của ông.
-... Bây giờ tôi phải giải thích nguyên nhân của
cuộc vui này.
- Xin lắng nghe! Xin giữ yên lặng! - Các cậu sinh viên vừa la
hét vừa lấy các bình đựng rượu bia gõ mạnh xuống mặt bàn. - Một bài diễn từ! Một
bài diễn từ!
- Thưa các bạn, sự việc là tôi hy vọng rằng tôi sắp sửa cưới
vợ, - ông Giáo sư tuyên bố, hai mắt ông sáng rực sau cặp kính.
- Cưới vợ! -
Một cậu sinh viên ngổ ngáo hơn những cậu khác la lớn lên. - Vậy là bà nhà ta đã
qua đời rồi à?
- Bà nào?
- Ô kìa, tất nhiên là Baumgarten!
- À, à! -
ông Giáo sư vừa kêu lên vừa cười lớn. - Tớ thấy rằng các cậu đã biết những trở
ngại nhỏ của tớ. Không, bà ấy không chết. Nhưng tớ có đủ lý do để tin tưởng rằng
bà ấy sẽ không phản đối đám cưới của tớ.
- Bà ấy thật là một người tử tế! -
Một cậu sinh viên đưa ra nhận xét.
- Thực ra bây giờ bà ấy còn phải được
thuyết phục rằng bà ấy phải giúp cho tớ tìm lấy một cô vợ, - vị Giáo sư nói
tiếp. - Bà ấy với tớ không bao giờ thông cảm lẫn nhau cả; nhưng tớ hy vọng rằng
các mối bất đồng sẽ chấm dứt và khi tớ cưới vợ bà ấy sẽ tới ở tại nhà tớ.
-
Một gia đình sung sướng làm sao! - Một anh chàng có tính hài hước thở dài nói.

- Tớ thề là tớ nói thực đó! Và tớ tính rằng tất cả các cậu sẽ tới dự đám
cưới tớ. Tớ sẽ không nêu lên tên tuổi một anh nào, nhưng tớ uống để mừng vị hôn
thê bé nhỏ của tớ.
- Chúc mừng vị hôn thê nhỏ bé của ông ấy! – Lũ con trai
cà chớn rú lên những tiếng cười lớn. - Chúc mừng sức khỏe của cô nàng. Xin các
bạn nâng ly, uống!
Trong lúc có cuộc vui nhộn tại tiệm Gruneman thì một cảnh
hoàn toàn khác biệt diễn ra ở một nơi khác. Anh thanh niên Von Harman, với một
bộ mặt nghiêm trang và một dáng dấp kiểu cách, đã tra xét lại các dụng cụ về
toán học sau cuộc thí nghiệm; sau đó, anh ra một cái lệnh có tính cách bắt buộc
cho người canh gác phòng thí nghiệm, rồi anh đi ra và thong thả đi về phía nhà
của vị thông thái. Phía trước anh, anh chợt thấy Von Althos, giáo sư khoa Giải
phẫu; anh bước mau chân và bắt kịp ông ta.
- Hãy nói cho tôi nghe, Von
Althos! - Anh kêu lên và đập vào cánh tay ông ta. - Hôm nọ ông có hỏi tôi một
điều cần biết về cái vách ở giữa của các động mạch não bộ. Tôi đã khám phá ra...

- Lạy chúa tôi! - Von Althos la lớn lên, ông vốn là một ông già dễ nổi nóng
mà. - Sự láo xược này là nghĩa làm sao? Thưa ông, tôi sẽ đưa ông ra Hội đồng Kỷ
luật của trường Đại học về cái tính ngông nghênh của ông.
Nói xong lời đe
dọa đó, ông xoay gót chân và đi khỏi. Von Harman hết sức kinh ngạc bởi sự tiếp
đón này: "Đây là hậu quả của sự thất bại trong cuộc thí nghiệm của mình." anh tự
nhủ vậy. Và anh buồn bã đi tiếp con đường.
Tuy nhiên sự kinh ngạc mới còn
chờ đợi anh. Hai cậu sinh viên chạy đằng sau anh để bắt kịp anh. Mấy cậu thanh
niên này, thay vì bỏ mũ ra hoặc chứng tỏ một dấu hiệu tối thiểu về sự tôn kính
đối với anh, đã thốt ra một tiếng la hét man rợ tỏ vẻ vui mừng và mỗi cậu nắm
lấy một ống tay áo của Von Harman muốn lôi anh đi với họ.
- Đồ mất dạy! -
Von Harman gầm lên. - Một sự nhục mạ có chủ ý như vậy là nghĩa làm sao? Các anh
muốn dẫn tôi đi đâu?
- Đi đập bể đầu một chai rượu vang! - Hai anh sinh viên
đáp lại. - Vậy đấy! Hãy đi với chúng tôi! Anh chưa từng từ chối lời mời đó bao
giờ mà.
- Tôi chưa từng thấy sự hỗn xược như thế này bao giờ! - Von Harman
la lớn lên. - Buông tay tôi ra. Nếu không tôi sẽ đuổi các anh ra khỏi trường!
Buông tôi ra, tôi nói với các anh!
Trong tâm trạng điên cuồng không thể kìm
hãm được, anh lấy chân đá lung tung.
- Ồ, nếu anh nghĩ như vậy thì anh muốn
đi đâu thì đi! - Các sinh viên nói với anh. - Chúng tôi sẽ đi uống ngon lành
chẳng cần có anh.
- Tôi biết các anh. Các anh sẽ phải đền tội này! - Von
Harman nói với theo họ.
Anh tiếp tục đi về nơi mà anh cho là nhà của anh,
rất bực bội vì hai sự cố vừa qua.
Bà Baumgarten đang đứng ở cửa sổ nhìn ra
vì bà ngạc nhiên thấy ông chồng về trễ để ăn bữa trưa, bà chợt nhìn thấy anh
sinh viên trẻ đi trên đường. Như chúng tôi đã nói, đối với anh này bà đã tỏ rõ
một mối ác cảm mạnh mẽ và mỗi khi anh ta mạo hiểm tới nhà bà thì đó là nhờ sự
bao che của vị Giáo sư. Sự kinh ngạc của bà khi nhìn thấy anh ta đi tới một mình
còn tăng thêm khi anh ta mở cánh cửa phên thưa và bước vào lối đi với dáng điệu
của một người tự coi mình là chủ nhân của tình thế. Thấy khó có thể tin ở cặp
mắt mình, bà chạy vội ra cửa, tất cả các bản năng của người mẹ đều xao động. Từ
các cửa sổ trên cao, cô gái Elise xinh đẹp cũng nhận xét thấy dáng điệu nghênh
ngang của tình nhân của cô; tim cô trở nên hồi hộp, cả vì kiêu ngạo lẫn bối rối.

- Chào ông! - Bà Baumgarten nói với anh chàng đang tự do đột nhập vào nhà bà
bằng cách ngạo nghễ, chặn đường anh ta ở ngưỡng cửa.
- Martha ạ, thật đúng
là một ngày đẹp đẽ! - Anh ta đáp lại. - Đi vào đi, chớ có đứng ở đây như một pho
tượng nữ thần ấy, nhưng xin bà hãy gấp gấp dọn bữa ăn trưa đi, vì tôi gần chết
đói rồi đây này.
- Martha! Bữa ăn trưa! - Bà vợ của vị Giáo sư nhắc lại,
suýt chút nữa thì bà té ngửa xuống.
- Ờ, bữa ăn trưa, Martha ạ, bữa ăn trưa!
- Von Harman gầm lên, lúc đó anh đã trở nên dễ nóng giận. - Lời yêu cầu này có
gì là khác thường với một người đã làm việc suốt cả buổi sáng? Tôi đợi ở trong
phòng ăn. Đem cho tôi bất cứ món gì: xúc xích, củ su, trái mơ, những thứ gì mà
bà sẵn có. Nhưng bà làm gì mà cứ đứng nhìn tôi miệng há hốc ra như vậy? Này bà,
bà có chịu cất bước đi không nào?
Câu nói sau cùng này, kèm theo một cái dậm
chân có vẻ điên dại, đã có hiệu lực làm cho bà Baumgarten hiền hậu bỏ trốn. Bà
đóng cửa đứng trong nhà bếp, ở đó bà bị một cơn khủng hoảng thần kinh. Trong khi
đó, Von Harman đi vào phòng ăn và ngồi phịch xuống ghế tràng kỷ. Anh ta đang hết
sức cáu kỉnh.
- Elise đâu? - Anh ta gọi. - Bọn đàn bà quỷ bắt! Elise!
Bị
triệu thỉnh với một cái giọng quá thô lỗ đó, cô thiếu nữ e dè từ trên phòng cô
đi xuống.
- Người tình của em! - Cô kêu lên trong lúc âu yếm ôm lấy anh ta.
- Em biết rằng anh đã xử sự như vậy là vì anh yêu em. Có phải đó là một mưu
chước để gặp em không, anh nói đi?
Von Harman quá giận dữ với rắc rối mới
này đến nỗi anh ngồi lặng đi không nói được một câu nào; anh chỉ có thể phóng ra
những cái nhìn giận dữ và nắm chặt hai nắm tay lại, đồng thời cố chống đỡ những
cái hôn của cô thiếu nữ. Sau hết, khi anh lấy lại được sự ích dụng của ngôn ngữ,
anh đã bị lôi cuốn vào một cơn bão tố của sự phẫn nộ quá dữ dội khiến cho Elise
phải lùi lại và khiếp sợ ngồi phịch xuống một cái ghế bành.
- Chưa bao giờ
tôi phải sống một ngày như thế này! - Von Harman vừa dậm chân vừa la lên. - Cuộc
thí nghiệm của tôi đã thất bại. Von Althos đã làm nhục tôi. Hai thằng sinh viên
đã ôm lấy tôi trên đường đi. Vợ tôi suýt nữa thì ngất xỉu khi tôi bảo bà ấy cho
tôi ăn bữa trưa và con gái tôi nhẩy nhổm lên người tôi để xiết chặt lấy tôi như
một con gấu hoang vậy.
- Anh bị bệnh rồi, anh yêu quý của em! Đầu óc anh bị
lộn xộn rồi. Anh chưa hôn em một lần nào!
- Không và tôi không có ý định hôn
hít gì cả. - Von Harman tuyên bố một cách cương quyết. - Con phải biết thấy thế
là xấu hổ chứ. Tại sao con không đi kiếm cho ba đôi giày vải của ba, mà cũng
không vào phụ giúp má con làm bữa trưa cho ba?
- Có phải là em đã yêu anh
đắm đuối hơn 10 tháng nay để rồi đi tới sự thể như thế này? - Elise kêu lên và
chúi gục mặt vào tấm khăn lau mặt của cô. – Em đã phải đương đầu với cơn giận dữ
của má em như thế nào? Ôi, anh đã đập nát trái tim em! Vâng, anh đã đập nát trái
tim em.
Cô nức nở một cách tuyệt vọng
- Thế là quá lắm rồi, quá sức chịu
đựng của tôi rồi! - Von Harman gầm lên. - Đứa con gái này muốn nói chuyện quỷ
quái gì? Ba đã làm gì từ 10 tháng nay để gợi ra cho con một lòng yêu mến đặc
biệt tới như vậy? Nếu con yêu ba nhiều thì con nên đi kiếm cho ba một ít xúc
xích và một ít bánh, thay vì đứng đấy nói lảm nhảm những điều kỳ cục.
- Ồ,
anh yêu quý của em! - Cô thiếu nữ khốn khổ kêu lên và lao vào vòng tay của con
người mà cô tưởng là Von Harman. - Hãy nói với em rằng anh chỉ bông đùa để làm
cho Elise bé bỏng của anh sợ hãi thôi.
Sự ngẫu nhiên muốn rằng lúc mà vòng
tay ghì xiết vừa đắm đuối vừa bất chợt này diễn ra thì Von Harman đang ngồi tựa
vào một đầu của ghế tràng kỷ, mà ghế này, giống như trường hợp thường xảy ra với
các đồ gỗ của người Đức, đã bị xộc xệch và khủng khiễng. Sự ngẫu nhiên còn muốn
nói rằng chỗ dưới đầu tràng kỷ có một cái chậu đầy nước, trong đó nhà sinh lý
học đã tiến hành vài thí nghiệm về các trứng của cá và ông để trong phòng ăn để
giữ một nhiệt độ ngang bằng. Sức nặng của cô thiếu nữ kết hợp với sự mãnh liệt
của cái đà xô tới của cô đã làm gẫy nát chiếc ghế tràng kỷ; anh chàng sinh viên
kém may mắn té ngửa về phía sau vào trong cái chậu: đầu và hai bàn tay anh bị
kẹt cứng trong đó một cách bất tiện, trong khi hai chân anh giẫy dụa một cách
tuyệt vọng trong khoảng không. Nỗi cay đắng của anh thật đã quá thể rồi. Phải
chật vật lắm anh mới thoát được khỏi tình trạng bực bội này, anh kêu lên một
tiếng tức tối chẳng ra mạch lạc gì tay cầm lấy mũ và đi ra chẳng muốn nghe những
lời nài nỉ của Elise. Người ướt sũng, nước nhỏ giọt lòng thòng, anh quay trở lại
phía thành phố, để kiếm trong một nhà hàng thức ăn và những tiện nghi mà anh đã
bị từ khước ở nhà anh.
Trong khi hồn của Baumgarten nằm trong thể xác của
Von Harman bước vội trên con đường ngoằn ngoèo dẫn tới thành phố nhỏ bé, ông
chợt thấy một ông già đang đi tới phía ông và người này rõ ràng là đang say
rượu. Von Harman đứng né ra rìa đường để quan sát người này đang khất khưởng vừa
bước đi xiên xọ vừa hát bằng một giọng ồ ề một điệp khúc của bọn sinh viên.
Thoạt đầu ông chỉ chú ý tới sự tương phản giữa một ngoại hình đáng kính và một
tình trạng buồn khổ như vậy. Rồi ông nghĩ rằng ông rất quen biết người này, tuy
nhiên ông không thể nhớ được là ông gặp người này khi nào và ở đâu. Cảm tưởng
này trở nên quá mạnh khiến cho khi người lạ đi tới trước mặt ông, ông đứng chắn
trước mặt người đó và chăm chú nhìn kỹ ông ta.
- Này, cậu con trai của ta? -
Người say rượu hỏi và đến lượt ông ta cũng nhìn kỹ Harman và đứng lảo đảo trước
mặt anh. - Tôi đã gặp anh ở nơi quỷ quái nào ấy nhỉ? Tôi biết rất rõ anh cũng
như tôi biết chính tôi vậy. Anh là đồ ma quỷ nào vậy?
- Tôi là giáo sư
Baumgarten, - người sinh viên đáp lại. - Cho phép tôi hỏi ông rằng ông là ai
vậy? Bộ mặt ông không phải là xa lạ đối với tôi.
- Không bao giờ anh được
nói dối, anh bạn trẻ. - Người kia nói. - Chắc chắn anh không phải là vị Giáo sư
vì đó là một ông già hiền hậu, xấu xí sắp kề miệng lỗ rồi mà anh thì là một
thanh niên ngổ ngáo có đôi vai to lớn. Tôi tên là Von Harman, muốn sẵn sàng giúp
đỡ anh.
- Chắc chắn là không phải như vậy! - Thể xác của Von Harman kêu lên.
- Cùng lắm ông có thể là bố anh ta. Nhưng xin ông nói cho tôi rõ, ông có biết là
ông đang mang những cái cúc yếm sơ mi của tôi và sợi giây đồng hồ của tôi không?

- Đồ trời đánh! - Người kia nói như nghẹn tiếng - Nếu anh không đang mặc cái
quần của tôi, mà vì cái quần này mà lão thợ sắp may tới xiết nợ tôi, thì tôi,
không bao giờ uống rượu bia nữa.
Bực bội vì những việc kỳ cục mà anh ta đã
là nạn nhân suốt cả buổi sáng, Von Harman đặt một bàn tay lên trán và nhắm mắt
lại. Sự ngẫu nhiên muốn biết rằng (một lần nữa) anh ta chợt nhìn thấy hình ảnh
phản chiếu của chính mình trong một cái vũng nước mà trận mưa đã để lại trên mặt
đường. Quá kinh ngạc khi anh nhận thấy anh có một cái đầu của một sinh viên trẻ
và trên hết cả mọi phương diện anh là cái phản đề sống động của cái bóng người
nghiêm trang và khắc khổ mà linh hồn anh thường quen trú ngụ. Trong một vài phút
đồng hồ bộ óc tinh tế của anh ôn lại mọi sự việc xảy ra và đi tới một kết luận
không thể tránh được Suýt nữa là anh ngất xỉu đi vì sự kích động.
- Đúng
rồi! - Anh kêu lên. - Tôi đã thấy rõ tất cả. Linh hồn chúng ta đã lầm thể xác.
Tôi là anh và anh là tôi. Lý thuyết của tôi đã được chứng minh, nhưng với một
giá quá đắt! Linh hồn thông thái nhất châu Âu có thể nào đi chơi dưới một cái bề
ngoài xoàng xĩnh như thế này không? Ôi, thế là tiêu tan hết những công trình
suốt một đời người!
Với sự thất vọng, ông tự đấm vào ngực mình.
- Hãy
nói đi! - Chàng Von Harman chính cống nấp trong thân xác vị Giáo sư đưa ra nhận
xét. – Tôi thấy rõ sức mạnh của những nhận xét của thầy, nhưng tôi xin thầy đừng
vỗ lên người tôi như thế. Thầy đã tiếp nhận thể xác của tôi trong tình trạng
tuyệt hảo, nhưng tôi nhìn thấy rằng thầy đã làm nó ướt át và thương tổn và thầy
đã làm áo sơ mi của tôi toàn mùi thuốc lá.
- Ăn thua gì việc đó! - Người kia
kêu lên một giọng sầu thảm.